«Περιηγήσεις στο Παγγαίο όρος στις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα - Η περιγραφές .. από ψηλά».

Η περίληψη της εισήγησης του Κώστα Παπακοσμά στο 2o Συνέδριο Τοπικής Ιστορίας Παγγαίου. (Ελευθερούπολη 19-21 Οκτωβρίου 2018).

Η ιδέα για την παρουσίαση της εισήγησης με θέμα: «Περιηγήσεις στο Παγγαίο όρος στις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα - Η περιγραφές .. από ψηλά», γεννήθηκε μέσα στους φιλόξενους χώρους της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Θεσσαλονίκης, μία βύθιση στον τόμο του δευτέρου εξαμήνου του έτους 1940 της εφημερίδας ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ. Μια αναζήτηση στοιχείων για την Καβάλα και την περιοχή την δύσκολη και συνάμα καθοριστική για την ιστορία της χώρας μας χρονιά.

Κάπου εκεί στα τέλη Αυγούστου του 1940 τα κιτρινισμένα και αρκετά σχισμένα φύλλα της εφημερίδας προβάλλουν με πηχαίους τίτλους τα γεγονότα της εποχής, τα μαύρα σύννεφα του πολέμου, που έχει ήδη ξεκινήσει στην Ευρώπη, φθάνουν απειλητικά πάνω από την Ελλάδα.

Ακτίνα ηλίου, όαση αισιοδοξίας μια ολοσέλιδη αναφορά στην 5η Πανελλήνια Συνάντηση των Ορειβατών στο δικό μας βουνό, το όρος Παγγαίο.

Σταματώ , το ξεφύλλισμα , και μένω στο κείμενο αυτό. Μου κάνει εντύπωση η γλαφυρή περιγραφή ο εντυπωσιακός τίτλος , οι υπότιτλοι με τις μικρές αλλά συνάμα ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες της συνάντησης στο βουνό που ..ύμνησε ο Ηρόδοτος..

«Ένα αξέχαστο 24ωρον με τους Ορειβάτες μας στα ύψη του Παγγαίου» ο τίτλος με τα μεγάλα ..δωδεκάρια γράμματα για τους γνώστες της τυπογραφίας στις εφημερίδες του καιρού εκείνου..

Μια φωτογραφία στο κέντρο του άρθρου με τραβά ακόμα περισσότερο την προσοχή , η ομάδα του Ορειβατικού τμήματος Καβάλας ποζάρει προ του φακού γράφει η λεζάντα που δημοσιεύει η εφημερίδα.

Προσπαθώ να ταυτοποιήσω τα πρόσωπα με άλλες φωτογραφίες της εποχής εκείνης που έχω συναντήσει σε εφημερίδες της Καβάλας , την εποχή εκείνη αλλά και αργότερα .. ναι δεν κάνω λάθος , ναι είναι πρόσωπα οικεία , πρόσωπα που μέχρι και πριν λίγα χρόνια ήταν ανάμεσα μας.. πόσο νέα, πόσα διαφορετικά, γεμάτα ζωή ζωντάνια ... Κάνω σκέψεις , μερικές μέρες αργότερα αυτά τα πρόσωπα φορούσαν το χακί και επιστρατεύονταν για να υπερασπίσουν την πατρίδα τις οικογένειες τους από τον Ιταλό επίδοξο κατακτητή..

Άνδρες και γυναίκες ... και όπως γράφει η εφημερίδα και ο συντάκτης του κειμένου «Κοσμικές σιλουέτες 1700 μέτρα υπέρ την Θάλασσα, κομψές δραπέτιδες της Καλαμίτσας...

..Αυτήν την Κυριακή η Καλαμίτσα θρηνούσε την απουσία των κομψοτέρων κολυμβητριών της, που απαρνήθηκαν το κύμα , αντήλλαξαν το μαγιό με το ορειβατικό παντελόνι , το κινέζικο τακούνι.. με την αρβύλα και πήραν τα βουνά..».

Αναρωτιέμαι πόσο προσπάθεια χρειάζονταν ο συντάκτης του κειμένου ώστε να μεταφέρει με παραστατικότητα και κάθε λεπτομέρεια στον γραπτό λόγο το τι έβλεπε στην ορειβατική εξόρμηση.

Αναλογίζομαι πόσο εύκολο είναι σήμερα με την χρήση της τεχνολογίας εικόνας και ήχου να μεταφέρεις ένα γεγονός στο χρόνο που γίνεται στον αναγνώστη, θεατή ή ακροατή..

Επιστρέφω όμως στο κιτρινισμένο φύλλο της ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ.. και στην περιγραφή για τους ορειβάτες και όχι μόνο , από όλη την Ελλάδα, που γνώρισαν το Παγγαίο.« Μια μικρή πολιτεία ονείρου σκαρώθηκε την Κυριακή στις θείες ανεμόπαρτες κορφές και στα βαθιά ρουμάνια του ιστορικού μας Παγγαίου. Πολίτες της μικράς αυτής πολιτείας που η ζωή της δεν κράτησε παρά ένα αξέχαστο εικοσιτετράωρο ήσαν ορειβάτες που ξεκίνησαν από τα πέρατα της Ελλάδος για να κάμουν εκεί ψηλά, κάτω από τις βαθύσκιες οξείες του ιστορικού μας βουνού που το νανούρησαν με την ηρωική συμφωνία των καριοφυλλών τους τα παλληκάρια του Νικοτσάρα, την συνάντηση τους» Η γλαφυρή περιγραφή για την περιήγηση στο Παγγαίο τον Αύγουστο του 1940.. δεν είναι η μοναδική περιγραφή, δεκάδες άλλες υπάρχουν σε εφημερίδες και έντυπα ανά την Ελλάδα για το Παγγαίο.

Από τις αρχές του αιώνα οι λάτρεις του βουνού θέλουν να το επισκεφθούν και όταν το κατορθώνουν το περιγράφουν με μαγεία λέξεων και συναισθημάτων. Η εισήγηση καταγράφει τα μοναδικά αυτά κείμενα που εμπεριέχουν πολλά ιστορικά στοιχεία αλλά και την διαβίωση των κατοίκων στα χωριά του Παγγαίου ,κυρίως στους πρόποδες από όπου περνούν και διαμένουν οι περιηγητές πριν την μεγάλη ανάβαση.

Οι περιηγήσεις συνοδεύονται και από φωτογραφίες που αποτυπώνουν με τα τεχνικά φωτογραφικά μέσα της εποχής το μοναδικό βουνό, κυρίως την εικόνα που αντικρίζουν για το Αιγαίο και την Ανατολική Μακεδονία από την κορυφή.

Ντόπιες εκφράσεις, τοπωνύμια και λυρικός λόγος στις περιγραφές αυτές . Η ανακοίνωση βασίσθηκε σε αδημοσίευτο αρχειακό υλικό, εφημερίδες της εποχής και σχετική βιβλιογραφία.

Σήμερα 80 χρόνια μετά οι ορειβάτες όλης της χώρας και φυσικά της περιοχής μας εξακολουθούν να έχουν την ίδια αγάπη για το Παγγαίο καθώς προσφέρει μοναδικά τοπία, που δεν υστερούν σε τίποτα από άλλα μέρη της χώρας μας και της Ευρώπης. Με 5 καταφύγια και 7 διαδρομές που προσφέρονται από τον Ελληνικό Ορειβατικό Σύλλογο Καβάλας (ΕΟΣ Καβάλας) οι λάτρεις του βουνού είναι ενθουσιασμένοι.

Ακόμη, όμως και για το νέο είδος που κυκλοφορεί, τους λεγόμενους δρομείς βουνού ή αλλιώς trail runners, η ανάβαση "Πεταλούδα" αποτελεί πρόκληση και στόχο, για κάθε μεγάλο ή μικρό αθλητή, στον αγώνα Paggaio Trail Run που διεξάγεται κάθε χρόνο με όλο και μεγαλύτερο κοινό.

Τα τελευταία χρόνια σε μια πολύ σημαντική πρωτοβουλία προχώρησε ο Ελληνικός Ορειβατικός Σύλλογος Καβάλας , με σκοπό την καταγραφή των 25 πέτρινων γεφυριών και των 2 υδρογεφυρών που βρίσκονται στο Παγγαίο Όρος.

Το κάθε ένα από τα 27 γεφύρια που παρουσιάζονται στην καταγραφή αυτή συνοδεύεται από σύντομες πληροφορίες και από αντίστοιχο πλούσιο φωτογραφικό υλικό. Ιδιαίτερη βαρύτητα έχει δοθεί στην τοποθεσία των γεφυριών για όσους θέλουν να τα επισκεφτούν, γι αυτό υπάρχει χάρτης με την θέση του κάθε γεφυριού ενώ περιγράφεται αναλυτικά ο τρόπος προσέγγισής του.