Ο βομβαρδισμός της πόλης 

Η εμφύλια διαμάχη το 1935 στην Καβάλα

Του Κωνσταντίνου Π. Παπακοσμά*

Μάρτιος 1935 ένα γεγονός «σημάδεψε» την νεότερη ιστορία της χώρας μας , μέρος του οποίου διαδραματίστηκε και στην Καβάλα. Η αναφορά μας στο κίνημα του 1935, όπου οι προσκείμενοι στην Βενιζελική παράταξη προσπάθησαν να καταλάβουν την εξουσία , μέσω στρατιωτικού κινήματος. Η Καβάλα ήταν το «προπύργιο» του κινήματος και δυστυχώς πλήρωσε με αίμα την κίνηση αυτή. Στο Λιμάνι της έγινε μια "μίνι" ναυμαχία όπου Έλληνες «πυροβολούσαν» Έλληνες.

Η "ΕΛΛΗ"

Από το σχολείο ακόμα έχουμε συνηθίσει, κάθε φορά που έρχεται Δεκαπενταύγουστος, να μιλάμε για το «άνανδρο χτύπημα των Ιταλών», όταν οι φασίστες του Μουσολίνι τορπίλισαν χωρίς προειδοποίηση το πολεμικό μας πλοίο «Έλλη» στο λιμάνι της Τήνου. Αυτό που λίγος κόσμος γνωρίζει είναι ότι αυτή η ενέργεια των Ιταλών, τον Δεκαπενταύγουστο του 1940, ήταν η δεύτερη απόπειρα βύθισης της «Έλλης» μέσα σε πέντε χρόνια. Η πρώτη είχε γίνει το 1935 από... Έλληνες!

Το τότε εύδρομο του Βασιλικού Ναυτικού είχε λάβει μέρος στο αποτυχημένο βενιζελικό κίνημα του 1935 και είχε κατευθυνθεί μαζί με τους στασιαστές στην πόλη μας .Εκεί το πρόχειρα φτιαγμένο σχέδιο έλεγε ότι θα επιβιβάζονταν δυνάμεις που θα μεταφέρονταν από την Κρήτη για να "ανάψουν" και στη βόρειο Ελλάδα τη σπίθα της εξέγερσης. Στην πράξη η «Έλλη» είχε αφεθεί στην τύχη της στο λιμάνι της Καβάλας, απομονωμένη από το υπόλοιπο κίνημα , κι έτσι ήταν εύκολος στόχος στις συνεχώς ανασυγκροτούμενες κυβερνητικές δυνάμεις.

Πράγματι, στις 9 Μαρτίου τα πολεμικά πλοία «Σπέτσες», «Ύδρα» και «Κουντουριώτης» αποπλέουν από τον ναύσταθμο Σαλαμίνας με στόχο την επίθεση στην «Έλλη». Αποτέλεσμα: ένας μικρός ναυτικός εμφύλιος και ένας, γνωστός σε λίγους, βομβαρδισμός της Καβάλας από Έλληνες.

Στο Λιμάνι της Καβάλας η μοίρα των 4 κυβερνητικών αντιτορπιλικών βομβαρδίζει το επαναστατημένο καταδρομικό "Έλλη". Σε διάστημα δέκα ημερών ολοκληρώνεται η καταστολή του κινήματος. Οι περισσότεροι πραξικοπηματίες αξιωματικοί διαφεύγουν στην ...Βουλγαρία. Στις 11 Μαρτίου 1935 ο Βενιζέλος παραδέχεται την ήττα του και καταφεύγει στην Κάσο στα Δωδεκάνησα πάνω στο θωρηκτό «Αβέρωφ». Οι Καβαλιώτες είχαν ταχθεί υπέρ των φιλο βενιζελικών αξιωματικών . Τότε πολλοί Καβαλιώτες φυλακίσθηκαν για την στάση τους αυτή στις φυλακές της πόλης πού ήταν στην περιοχή του Τιμίου Σταυρού εκεί όπου χτισθεί το σχολείο δωρεά της οικογένειας Ζουμπουλάκη.

Ο ΒΟΜΒΑΡΔΙΣΜΟΣ

Στις 10 Μαρτίου 1935 μια μοίρα τριών πολεμικών πλοίων («Σπέτσαι», «Ύδρα» και «Ναύαρχος Κουντουριώτης»), με επικεφαλής τον αρχηγό του Στόλου Α. Σακελλαρίου, φτάνει στην Καβάλα και βομβαρδίζει την πόλη και το αντιτορπιλικό «Έλλη», που ναυλοχούσε στο λιμάνι. Οι στασιαστές απαντούν με ομοβροντίες πυρών από τα πυροβολεία που βρίσκονται στα υψώματα της πόλης και στην Καλαμίτσα. Μία ώρα κι ένα τέταρτο κρατάει ο ορυμαγδός της μάχης. Η πόλη θρηνεί 37 νεκρούς και μετράει τεράστιες υλικές καταστροφές. Αρκετά χρόνια μετά οι κάτοικοι της πόλης που είχαν χάσει δικούς τους ανθρώπους αλλά καταστράφηκαν και οι περιουσίες τους ζητούσαν αποζημιώσεις από το κράτος , μάλιστα είχαν ιδρύσει και σύλλογο με την επωνυμία οι βομβοπαθείς της Καβάλας.

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

Ο γιατρός Δημήτριος Αστεριάδης και πρώην πρόεδρος της Ιατρικής Εταιρείας Καβάλας με γράφει για το κίνημα του ΄35: "Στη Κλινική Ιωάννη Δ Αστεριάδη (1885-1959) χειρούργου στην οδό Ομόνοιας όπου μετέπειτα πρώην Σούπερ Μάρκετ Καταναλωτής σήμερα κατάστημα Μελελούδη έπεσε μια βόμβα ητις διαπέρασε προηγουμένως την όπισθεν Καπναποθήκη την πίσω ταράτσα του σπιτιού μας και κατέληξε στο υπόγειο. Στην χειρουργική Κλινική του πατρός μου Ιωάννη Αστεριάδη διεκομίσθη τραυματίας αξιωματικός του ναυτικού οστις θεραπευθείς μετά τιμάς ημέρας αποχώρησε.

Άφησε το ματωμένο άσπρο πηλήκιο του το οποίο πήρα και αφού το καθάρισα από τα αίματα το χρησιμοποιούσα στις αποκριές χάριν παιδιάς..".

Ο καλός μου φίλος κ. Χρυσόστομος Κοσμιδης όταν ανάρτησα την ..ιστορία του κινήματος του 1935 και την εμπλοκή της Καβάλας με έγραψε το παρακάτω σημείωμα , το οποίο προσθέτει μια ακόμα ψηφίδα της ιστορίας της πόλης μας.

"Εκείνη την ημέρα , 10 Μαρτίου 1935, ο εκ μητρός παππούς μου Αναστάσιος Τάτσος, που διατηρούσε ραφείο στις Καμάρες το μεσημέρι , είπε στους δύο γιους του Γρηγόριο και Χαράλαμπο, να πάνε για φαγητό στο σπίτι που έμεναν , έξω από την κυρία είσοδο του Κάστρου της πόλης . Ο Χαράλαμπος είπε ότι θέλει να τελειώσει μια δουλειά και θα ερχόταν αργότερα. Ο παππούς μου με τον θείο μου, ξεκίνησαν, έφθασαν στο σπίτι και χτύπησαν την πόρτα. Την πόρτα την άνοιξε η νεαρά κόρη και μετέπειτα μητέρα μου. Εκείνη την στιγμή έπεσε κοντά τους μια βόμβα από τα πολεμικά πλοία. Σκοτώθηκαν επί τόπου ο παππούς μου και ο 26χρονος θείος μου, και τραυματίσθηκε ελαφριά στο πόδι η μητέρα μου διότι προστατεύθηκε από τους τοίχους του σπιτιού. Η οικογένεια ήρθε διωγμένη, με μεγάλες ταλαιπωρίες, γλυτώνοντας την εν εξελίξει Γενοκτονία από τον Πόντο το 1923 , για να θανατωθούν δύο μέλη της από τα Ελληνικά πυρά του διχασμού".

Ο Γιάννης Αραμπατζής μου έγραψε για τον Ελευθέριο Βενιζέλο αλλά και για το κίνημα και τις επιπτώσεις του στην χώρα μας μακροχρόνια .

"Ο Ε. Βενιζέλος είχε χάσει τις εκλογές του 1920 και είχε ήδη αναχωρήσει για το Παρίσι. Το μόνο που μπορεί κανείς να του προσάψει για εκείνη την περίοδο ήταν ότι προχώρησε στην κατάκτηση της ζώνης της Σμύρνης και στην υπογραφή της συνθήκης των Σεβρών χωρίς να ζητήσει γραπτές εγγυήσεις από τους υπόλοιπους συμμάχους. Επίσης κοίταξε πολύ μακριά ενώ θα μπορούσε να πάρει αυτά που ήταν εφικτά, όπως τη Βόρειο Ήπειρο και την Ανατολική Θράκη κάτι που του είχε επισημάνει και ο τότε Συνταγματάρχης Ι. Μεταξάς (γνωστός για τα φίλο βασιλικά του αισθήματα) όταν τον κάλεσε να τεθεί επικεφαλής της επιτελικής υπηρεσίας και παραιτήθηκε. Η Συνθήκη ως γνωστόν ποτέ δεν εφαρμόστηκε από τους συμμάχους τότε με τα γνωστά αποτελέσματα

Ένα κίνημα που οι παρενέργειες του ήταν μακροχρόνιες και ειδικά στο σώμα των αξιωματικών. Βασικότατο ρόλο έπαιξε ο Στρατηγός Κονδύλης, ο "Κεραυνός" όπως τον αποκαλούσαν στη Μικρά Ασία όπου από Βενιζελικος εν μια νυκτί άλλαξε στρατόπεδο και επανάφερε αργότερα το βασιλιά. Πολλοί αξιωματικοί τότε καθαιρέθηκαν και ατιμάστηκαν δημόσια όπως ο Σχης Σαράφης ο Σχης Τσιγάντες και ο αδελφός του Λοχαγός, ο Σχης Ψαρρός κα. Ο δε στρατηγός Παπούλας ο αρχιστράτηγος της Μικράς Ασίας εκτελέστηκε όχι τόσο για το ρόλο του στο κίνημα αλλά για το ότι ήταν μάρτυρας κατηγορίας στη δική των Έξι κάτι που οι αντίπαλοι δε του το συγχώρησαν. Ένα άλλο αποτέλεσμα ήταν η συγκρότηση των δημοκρατικών ταγμάτων τα οποία δρούσαν ως πραιτοριανοί του καθεστώτος. Πραγματικά μελανές σελίδες της νεότερης Ελληνικής ιστορίας".

Στις φωτογραφίες μας η Καβάλα τον Μάρτιο του 1935 με τα πλοία του στόλου στο Λιμάνι. Τα δημοσιεύματα του τοπικού αλλά και πανελλαδικού τύπου.

*Ο Κωνσταντίνος Π. Παπακοσμάς καταγράφει την νεότερη ιστορία της πόλης.